Değerli okurlar, işletmelerin bilançolarında yer alan taşınmazların ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin piyasa değeri ile mali tablolardaki değerlerinin birbiriyle örtüşmesi açısından yeniden değerleme düzenlemeleri birçok işletme için önem arz etmektedir. Bu sayede işletmelerin özellikle geçmiş dönemlerde elde ettiği ve kayıtlı değerleri piyasa değerinin altında kalan varlıklarında önemli sayılabilecek artışlar meydana gelebilir. Ancak vergi mevzuatında enflasyon düzeltmesi dışında bir düzenlemenin bulunmaması bazı işletmelerin bilançolarını olumsuz etkilemek ile birlikte güncel değerlerinin altında olan taşınmaz veya amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin satışında işletmeleri önemli vergi yükü ile de karşı karşıya bırakabilmektedir.

Son yapılan düzenlemeler ile ;

2021 yılında 7326 Sayılı Kanun’un 11. maddesi ile VUK’nun Geçici 31. maddesi güncellenerek % 2 oranında vergi ödemek suretiyle, yeniden değerleme imkanı sağlanmıştır.

26.10.2021 tarih ve 31640 sayı ile Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “7338 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile yeniden değerleme müessesesinde birtakım düzenlemeler yapılmış olup kanunun 31. maddesi ile VUK’nun mükerrer 298. maddesinin başlığı “enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme oranı ve yeniden değerleme” şeklinde değiştirilmiş ve yeniden değerleme müessesesi kalıcı hale getirilmiştir.

Yapılan düzenleme özetle aşağıdaki gibidir:

• Düzenleme 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
• Uygulamadan enflasyon düzeltmesinin şartları oluşmadığında yararlanılacaktır. Dolayısıyla fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesi uygulanacak, yeniden değerleme yapılmayacaktır.
• Uygulamadan tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri (kollektif, adî komandit ve adî şirketler dahil) hesap dönemlerinin sonu itibarıyla yararlanabileceklerdir.
• Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler şarta bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yaptıklarından yeniden değerleme uygulamasından yararlanamayacaklardır.
• Sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler uygulama kapsamında yer almamaktadır.
• İktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine eklenmiş bulunan (iktisadi kıymetlerin aktifleştirildiği hesap dönemine ilişkin olanlar hariç) kur farkları ve kredi faizleri yeniden değerleme kapsamına girmemektedir.
• Yeniden değerlemede, iktisadi kıymetler ile amortismanların, hesap dönemi sonu itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınacaktır.
• Amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda, tam olarak ayrıldığı varsayılacaktır.
• İktisadi kıymetlerin değerleri ile amortismanları, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı (Yİ-ÜFE) ile çarpılması suretiyle değerlenmiş değere ulaşılacaktır.
• Geçici vergi dönemlerinde, bir önceki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9. aylarda bir önceki 3, 6 ve 9 aylık dönemlere göre Türkiye İstatistik Kurumu’nun YİÜFE artış oranı esas alınacaktır.
• Değer artış tutarı her bir iktisadi kıymet için bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilecektir.
• Fon hesabında gösterilen tutar sermayeye eklenme dışında başka bir hesaba alınamayacak veya işletmeden çekilemeyecek, aksi durumda bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan kıymetlerin amortismanları yeni değerler üzerinden ayrılmaya devam edilecektir.
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan kıymetlerin değer artışları ile bunların hesap şekilleri amortisman kayıtlarında ayrıntılı olarak gösterilecektir.
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulur.
• Her yılın yeniden değerleme oranı ancak o yıla ait değerlemede dikkate alınacaktır.
• Yeniden değerlemenin herhangi bir yıl yapılmaması veya düşük oranda yapılmasından dolayı daha sonraki yıllarda geçmiş dönemlere ilişkin yeniden değerleme yapılamayacaktır.
• İktisadi kıymetler aktife girdikleri ilk hesap döneminde yeniden değerleme yapılmayacaktır.

Daha önceki hesap döneminin sonu itibarıyla bilançoda kayıtlı taşınmazlar ile ATİK’lerin yeniden değerlenmesinde ise;

• Yukarıda belirtilen şekilde değerleme yapılacak hesap döneminden önceki hesap döneminin sonu itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınacak, amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılacaktır.
• Daha önce enflasyon düzeltmesi yapılmış ise, enflasyon düzeltmesine tabi tutulan bilançodaki taşınmazlar ve ATİK’ler ile bunların amortismanları için değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran yeniden değerleme oranı olarak dikkate alınacaktır.
• VUK’nun geçici 31. maddesine göre değerleme yapılması durumunda mükerrer 298. maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, ilgisine göre 2018 yılı Mayıs/2021 yılı Haziran ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran yeniden değerleme oranı olarak dikkate alınacaktır.
• Değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilecek ve ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir.
• Beyanın zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden verginin süresinde ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamayacaktır.