Küçük aile işletmelerinin zamanla kurumsallaşması ve rekabet gücü kazanmaları için sermaye şirketlerine dönüşmeleri ve devredilmeleri ekonomik büyümenin önemli unsurlarından biridir. Bu durumda yapılacak işlemlerin vergisel boyutu önem kazanmaktadır. Ancak devralınan işletmenin nevi önemlidir. Ferdi işletme mi yoksa sermaye şirketi mi olduğu geçmiş yıl zararlarının mahsubunda önem taşımaktadır.

Devir işlemi vergiden muaf mı?

GVK’nın 81/2. fıkrasında; “Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen bir ferdi işletmenin bilançosunun bir sermaye şirketine aktif ve pasifiyle bütün halinde devrolunması, devralan şirketin bilançosuna aynen geçirilmesi ve devredilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten devir bilançosuna göre hesaplanan öz sermayesi tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.)” halinde değer artışı kazancı hesaplanmayacağı, vergileme yapılmayacağı hükmü yer almaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun bu hükmüne göre bir ferdi işletmenin sermaye şirketine vergiden muaf olarak devri için aranan şartlar aşağıdaki gibidir:

a. Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi işletmenin bilançosunun bu sermaye şirketine aktif ve pasifiyle devir olması gerekmektedir.

b. Devir alan şirketin bilançosuna, devir olunan ferdi işletmenin bilançosu aynen geçmelidir.

c. Devir edilen ferdi işletmenin sahip veya sahiplerinin şirketten devir bilançosuna göre hazırlanan öz sermaye tutarında ortaklık payı alması zorunludur.(Ortaklık payını temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.)

Ferdi işletmelerin sermaye şirketlerine devir ve dönüşümleri, Gelir Vergisi Yasasının 81/2 maddesine tam uygun olarak yapıldığı takdirde değer artış kazancı hesaplanması yapılmayacak ve bu devir vergiden muaf olacaktır. Aksi takdirde, 81/2 maddeye aykırı olarak yapılacak devir işlemleri, Gelir Vergisi Yasası açısından vergiye tabi olacaktır.

Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen ferdi bir işletmenin Gelir Vergisi Yasasının 81/2 maddesine göre tüm aktif ve pasif ile birlikte bütün olarak bir sermaye şirketine devir edilmesi halinde bu devir Katma Değer Vergisi Yasasının 17/4-c maddesi gereğince Katma Değer Vergisinden istisna olmaktadır. Bu şartlara aykırı olarak yapılacak devir Katma Değer Vergisine tabi olacaktır.

Geçmiş yıl zararları mahsup edilebilir mi?

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 19 uncu maddesinin birinci fıkrasında,

1. Birleşme sonucunda infisah eden kurum ile birleşilen kurumun kanuni ve iş merkezlerinin Türkiye'de bulunması ve
2. Münfesih kurumun devir tarihindeki bilanço değerlerinin, birleşilen kurum tarafından bir bütün halinde devralınması ve aynen bilançosuna geçirilmesi şartıyla gerçekleşen birleşmelerin devir hükmünde olduğu, ikinci fıkrasında ise kurumların birinci fıkradaki şartlar dahilinde tür değiştirmelerinin de devir hükmünde olduğu belirtilmiştir.

Aynı Kanununun "Zarar Mahsubu" başlıklı 9 uncu maddesi ile aynı Kanunun 20 nci maddesi kapsamında gerçekleştirilen devir ve bölünmelerde geçmiş yıl zararlarının mahsubuna yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeyle kurumların devir ve bölünmelerinde geçmiş yıl zararlarının mahsubuna imkân tanınmıştır.

Anılan kanunun 20 nci maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde devralınan kurumların devir tarihi itibarıyla öz sermaye tutarını geçmeyen zararları ile 20 nci maddenin ikinci fıkrası kapsamında gerçekleştirilen tam bölünme işlemi sonucu bölünen kurumdaki öz sermayesinin devralınan tutarını geçmeyen ve devralınan kıymetle orantılı zararların indirilmesinde aşağıdaki şartlar ayrıca aranır:

 1) Son beş yıla ilişkin kurumlar vergisi beyannamelerinin kanunî süresinde verilmiş olması.

 2) Devralınan kurumun faaliyetine devir veya bölünmenin meydana geldiği hesap döneminden itibaren en az beş yıl süreyle devam edilmesi.

Bu açıklamalar dâhilinde devralınan işletmeler için geçmiş yıl zararların mahsubu belli şartlarında yapılmaktadır. Ancak devralınan işletmenin sermaye şirketi olması gerekmektedir. Devralınan şahıs işletmelerinin geçmiş yıl zararlarının mahsubunun bu madde kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır. Şahıs işletmelerinin sermaye şirketlerine devrinde, gelir vergisi mükellefiyetine ilişkin geçmiş yıl zararlarının kurumlar vergisi matrahının tespitinde mahsup edilebileceğine ilişkin olarak vergi mevzuatımızda herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Bu şartlar altında ferdi işletmenin sermaye şirketine devri gerekli şartları sağlaması halinde değer artışı kazancı yönünden muaf olup, Katma Değer Vergisinden istisnadır. Ancak devralınan ferdi işletmenin geçmiş yıl zararlarının mahsup edilmesi mevcut düzenlemeler doğrultusunda mümkün bulunmamaktadır.