Değerli okurlar, 2023 yılının ilk geçici vergi beyan dönemindeyiz. İnşaat sektöründe faaliyet gösterip taahhüt projeleri üstlenen firmaların mali işler departmanını en çok zorlayan konulardan biri kuşkusuz yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım projeleri.

İnşaat taahhüt projelerinin bir kısmı yıllara yaygın olmakla beraber bazı projeler aynı yıl içerisinde başlayıp tamamlanabilir. Bu projeler yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım işleri olarak tanımlanabilir.

Yıllara yaygın olmayan projeler birden fazla takvim yılında tamamlanan yıllara yaygın inşaat ve onarım projeleri gibi Gelir Vergisi Kanunu’nun 42.maddesi kapsamında değerlendirilmezler. Yani özel vergilendirme rejimine tabi değillerdir. Dolayısıyla bu tarz projeler üstlenen mükellefler kazançları nedeniyle geçici vergi ödemek zorundadır.

Aynı yılda başlayıp tamamlanan inşaat taahhüt projelerinde kar veya zararın nasıl tespit edilebileceği en çok tartışılan konuların başında gelmektedir. Bu noktada iki farklı görüş devreye girmektedir. Birinci görüş yıllara yaygın olmayan inşaat işlerinde kazancın tespit edilmesi için işin tamamlanmasını beklemeye gerek olmadığını yönündedir. Zira hakediş raporları sayesinde maliyet bedelinin tespiti mümkündür ve bu projeler geçici vergi dönemlerinde beyan edilmelidir. Diğer görüş ise kazancın tespit edilmesi için işin tamamlanması gerektiğini ve proje devam ederken geçici vergi hesaplamasının yapılamayacağını savunmaktadır. Esasen iki görüşün özünde de haklı olduğu noktalar bulunmaktadır.

Gelin Sürece Beraber Göz Atalım

Gelir Nasıl Tespit Ediliyor, Hakediş Kavramı

İnşaat işinde kazancın tespit edilebilmesi için gelirin oluşması gereklidir. İşin başlamasından, bitiş aşamasına kadar yapılan imalatların parasal olarak değerlendirilmesi hakediş ile yapılmaktadır. Taahhüt faaliyetlerinde yükleniciler, yaptıkları imalatların karşılığında idare ile yaptıkları sözleşme doğrultusunda belirli periyotlar halinde geçici hakediş düzenleyip, ara istihkak ödemesi alabilirler. Hakediş raporu detaylı olarak malzeme birim fiyatı, imalat adedi, işçilik fiyatı ve varsa fiyat farkı vb. unsurlar eklenerek yüklenicinin hakedişi düzenlendiği ana kadar ilgili şantiyede yaptığı imalat tutarını parasal olarak ifade eder. Yüklenici bu durumda hakediş tarihi itibariyle hasılat faturasını düzenleyecektir.

Örnek Uygulama

Demir Ltd. Şti’nin 2023 yılı içerisinde başlayıp aynı yıl içerisinde tamamlayacağı inşaat taahhüt projesine ilişkin bir örnek verilmiştir.

31/03/2023 tarihli bilgileri aşağıda verilmiştir.

Demir Ltd. Şti 3.000.000,00 TL hakediş düzenlemiş ve aynı dönem içerisinde faturalandırılmıştır. Hakediş raporu detaylı olarak malzeme birim fiyatı, imalat adedi, işçilik fiyatı ve varsa fiyat farkı vb. unsurları içerdiği için mevcut 5.000.000,00 TL maliyetin içerisinden hakedişin bünyesine giren maliyet kalemleri seçilip kar zarar hesaplaması yapılabilir. Yapılan çalışmada hakedişin içeriğini oluşturan maliyet kalemlerinin toplamının 2 milyon 650 bin TL olduğu tespit edilmiştir.

Birçok işletmenin maliyet kalemlerini ayıramadığı durumlarda ilgili projenin kar veya zarar tespiti için işin tamamlanmasını beklediği görülmektedir. İnşaat ve onarım projelerinde kazancın net olarak tespit edilebileceği dönem işin tamamlandığı dönem olsa da; yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım projelerinde geçici vergi dönemlerinde kazancın tespit edilebildiği durumlarda beyan dışı bırakılması tenkit konusu olabilir. Çünkü Gelir Vergisi Kanunu 42.madde gereği kar veya zararın işin tamamlandığı yılda tespit edilebilecek inşaat ve onarma işleri yalnızca birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat projeleridir. İhtilafların önüne geçmek için bu konu ile birlikte yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ilişkin gri alanda kalan konuların Maliye İdaresi tarafından açıklığa kavuşturulması gereklidir. Öte yandan kişisel görüşümüz mevcut yasal düzenlemeler doğrultusunda hasılatın oluştuğu ve ilgili maliyet kayıtlarının tespit edilebildiği durumlarda yıllara yaygın olmayan inşaat ve onarım işleri için kar veya zararın tespit edilip dönemler itibariyle geçici vergi kapsamına dahil edilmesidir.